شریعت و انگارۀ اجتهاد نبی (ص)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار فقه و حقوق پژوهشگاه امام صادق (ع)

چکیده

«اجتهاد نبی» مسئله‌ای پرچالش میان اندیشمندان اهل سنت است که ریشه در تاریخ صدر اسلام دارد. اجتهاد نبی بدین‌معناست که پیامبر اکرم… در برخی موارد براساس رأى و اجتهاد شخصی خود حکم مى‏کرده است. به دلیل مخالفت جمع گسترده‌ای از علما با این مسئله، سؤال اصلی این مقاله آن است که آیا پیامبر اکرم… براساس اجتهاد خویش احکام شریعت را استنباط می‌نمود یا خیر؟ فرضیۀ ما این است که براساس آیات صریح قرآن‌کریم، هر‌گونه حکم و کلام پیامبر اکرم… مبتنی‌بر وحی الهی است و ایشان هرگز براساس رأی و اجتهاد حکم نفرمود. یافتۀ این مقاله از این قرار است که براساس دلایل متقن قرآنی و روایی مسئلۀ اجتهاد نبی، امری مردود به‌شمار می‌آید؛ چراکه مجتهد، معصوم نبوده و ممکن‌الخطاست؛ در‌حالی‌که، راهیابی خطا در اجتهادهای پیامبر اکرم… با عصمت مطلق ایشان منافات دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Shari'a and the idea of Ijtihad of the Prophet

نویسنده [English]

  • Ali Karshenas
Assistant Professor of Jurisprudence and Law, Imam Sadiq Research Institute
چکیده [English]

“Prophetic ijtihad” is a challenging issue among Sunni thinkers that has its roots in the early history of Islam. The ijtihad of the Prophet means that the Holy Prophet (PBUH) ruled in some cases based on his personal opinion and ijtihad. Due to the opposition of a large number of scholars to this issue, the main question of this article is whether the Holy Prophet inferred the rules of Sharia based on his ijtihad or not? Our hypothesis is that according to the explicit verses of the Holy Qur'an, any ruling and word of the Holy Prophet is based on divine revelation and he never ruled on the basis of opinion and ijtihad. The finding of this article is that based on the convincing Quranic reasons and the narration of the issue of ijtihad of the Prophet, it is considered a rejected thing. This is because a mujtahid is not infallible and may make mistakes. However, finding error in the ijtihads of the Holy Prophet contradicts his absolute infallibility.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sharia
  • ijtihad
  • ijtihad of the Prophet
  • the Holy Prophet

مراجع

قرآن‌کریم.
آمدی، علی بن محمد (1387). الاحکام فی اصول الاحکام، قم، مؤسسۀ فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان.
ابن‌اثیر، علی بن محمد ___________ (1385ق). الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر.
ابن‌حاجب، جمال الدین ابوعمر (1427ق). به تحقیق دکتر نذیر حمادو، بیروت، دار ابن‌حزم.
ابن‏حزم اندلسی، علی بن محمد بن احمد (1404ق). الاِحکام فی اصول الاحکام، قاهره، دارالحدیث.
ابن‌سعد، محمد (1405ق). الطبقات الکبری، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
ابن‌عثیمین، محمد بن صالح (1430ق). الأصول من علم الأصول، دار ابن‌الجوزی.
ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل (1407ق). البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر.
ابن‌ماجه، محمد بن یزید (1418ق). سنن ابن‌ماجه، بیروت، دار الجیل.
ابن‏منظور، محمد بن مکرم (1408ق). لسان العرب، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
ابن‌هشام، عبدالملک (۱۳۷۵ق). السیره النبویه، تصحیح مصطفی السقا، ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دارالوفاق.
ابوزهره، محمد (بی‌تا). زهرة التفاسیر، بیروت، دار الفکر.
امین مصری، احمد (1969م). بیروت، فجر الاسلام.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1376ق). صحیح البخاری، بیروت، دارالفکر.
جا‌ر، امل‌ بنت‌ عبا‌س (1425ق)‌. اجتها‌د الرسول‌… و صحا‌بته‌ الکرام‌، جده‌، دارالمحمدی.
جنّاتی، محمدابراهیم (1386). «پیامبر و اجتهاد»، فصلنامۀ فقه، دورۀ 14، ش54، پاییز و زمستان، ص 3-35.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1407ق). صحاح، بیروت، دارالعلم.
حلى، حسن بن یوسف (1425ق). نهایة الوصول الى علم الأصول‏، قم، موسسة الامام الصادق†.
حویزى، عبدعلى بن جمعه (1415ق)‏. تفسیر نور الثقلین‏، قم‏، اسماعیلیان‏.
رازی، محمدبن عمر‌بن الحسین (1418ق). المحصول فی علم الأصول، به تحقیق طه جابر فیاض العلوانی، بیروت، مؤسسة الرسالة.
رشید رضا، محمد (1347ق). التفسیر القرآن العظیم (المنار)، مصر، المنار.
سند، محمد (1426ق). الصحابة بین العدالة و العصمة، قم‏، لسان الصدق.
شاطبی، ابراهیم بن موسی (بی‌تا). الموافقات، به تحقیق عبداللّه دراز، بیروت، دارالمعرفة.
شریف العمرى، نادیة (1408ق). اجتهاد النبى، بیروت، مؤسسة الرسالة.
الشواف، منیر محمد طاهر (1993م). تهافت القرائة المعاصرة، قبرس، الشواف للنشر و الدراسات.
الصنعانی، أبوبکر عبدالرزاق بن همام (1403ق). مصنف، به تحقیق حبیب الرحمن الأعظمی، بیروت، المکتب الإسلامی.
طباطبایى، محمدحسین (1374). المیزان فی تفسیر القرآن، قم، نشر اسلامی.
طریحی، فخرالدین (1407ق). مجمع البحرین، بیروت، نشر الثقافة الاسلامیه.
عراقى، ضیاءالدین (1388). الاجتهاد و التقلید، قم، نوید اسلام‏.
عسکرى، سید مرتضى (1382). نقش ائمه در احیاى دین، تهران، بعثت.
عمید زنجانى، عباس على (1421ق). فقه سیاسى، تهران، امیر کبیر.
غزالی، أبوحامد محمد بن محمد (1413ق). المستصفى، به تحقیق محمد عبدالسلام عبدالشافی، بیروت، دار الکتب العلمیة.
فخر رازی، محمد بن عمر (1411ق). التفسیر الکبیر، بیروت، دارالکتب العلمیه.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق). کتاب العین، قم، هجرت.
قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا (1368). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب‏، تهران‏، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
کاشف الغطاء، على (1408ق). مصادر الحکم الشرعى و القانون المدنى‏، نجف اشرف‏، مطبعة الآداب.
متقى هندى، علاءالدین ‏بن حسام‏الدین (1409ق). کنز العمال فى سنن الاقوال و الاعمال، بیروت، مؤسسة الرساله.
مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
مدکور، محمد سلام (۱۹۷۳م). مناهج الاجتهاد فى الإسلام، کویت، جامعة الکویت.
نیشابورى قشیرى، ابى‏الحسین مسلم بن الحجاج (1412ق). صحیح مسلم، به تحقیق محمد فواد عبدالباقى، قاهره، دارالحدیث.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار